Het is al code zwart in de ziekenhuizen

 

De coronacijfers vallen tot nu toe mee, omikron lijkt echt minder ziekmakend dan delta en het boosteren is op stoom gekomen, dus de roep om versoepelingen neemt toe. We weten echter dat er vaak te snel is versoepeld en we daarvoor een hoge prijs hebben betaald. De ziekenhuizen en ic’s liggen nog steeds overvol, het stuwmeer aan uitgestelde operaties groeit verder, en de uitval in de zorg is onverminderd hoog. Wie werkelijk denkt dat het allemaal wel meevalt en de lockdown zwaar overdreven is, kan misschien dit artikel in De Volkskrant even lezen:

Het dreigen sombere maanden te worden voor patiënten die op de wachtlijst staan voor een operatie. Sommigen wachten al meer dan een half jaar op hun behandeling. Volgens de recentste cijfers is het stuwmeer aan inhaalzorg na vier coronagolven gegroeid naar 210 duizend operaties. Dat aantal is volgens een woordvoerder van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) de afgelopen weken alleen maar verder opgelopen.

41 procent van de operatiekamers is gesloten. Zeker 20 van de 73 ziekenhuizen kunnen niet alle kritiek planbare zorg, zoals kankerbehandelingen, binnen de norm van zes weken leveren. Veel patiënten op de wachtlijst zullen ook in het eerste kwartaal van 2022 vermoedelijk niet worden geholpen, zei Ernst Kuipers, voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg eerder deze maand tijdens een briefing aan de Tweede Kamer.

Er zijn vele duizenden mensen die dagelijks ondragelijke pijn lijden omdat hun operatie voor onbepaalde tijd is uitgesteld. Ze zien en voelen hoe ze achteruit gaan. Zoals deze man die nu 22 uur per dag op bed ligt omdat in de rolstoel zitten teveel pijn doet. Hij lijdt aan MS en heeft nierstenen die er zo snel mogelijk uit moeten:

‘Het voelt alsof mijn leven uit mijn vingers glipt. Ondanks mijn ziekte probeer ik er alles uit te halen. Ik ben normaal gesproken een echte doener: elke dag met mijn hulphond erop uit, lekker het strand op. Daar haal ik energie uit. Nu heb ik het gevoel dat ik steeds verder achteruitga. Dat vind ik misschien nog wel het ergste van dit alles.’

Maar ook mensen die onherstelbare schade oplopen of zelfs komen te overlijden. Ernst Kuipers zei eerder dat het uitstellen van die zorg veel levensjaren zal kosten. Voor alles behalve corona en zeer acute zaken zoals een ernstig ongeluk of hartaanval, kom je mogelijk achteraan die enorme wachtlijst te staan (het werkt meen ik in feite zo dat de ernstigste gevallen eerst mogen, wat ertoe leidt dat veel mensen net zo lang moeten wachten tot hun gezondheid zozeer is achteruit gegaan dat ze tot de semi-acute gevallen behoren). Het is moreel behoorlijk dubieus dat alle coronapatiënten, ook de ongevaccineerden, eerst een bed krijgen en daarna de kankerpatiënt pas aan de beurt komt. Het gaat zelfs zo ver dat soms op de dag van de geplande operatie deze wordt afgezegd omdat het enige vrije bed naar een acute coronapatiënt moet.

Dit roept de vraag op of er misschien andere keuzes moeten worden gemaakt. Of een bepaald aantal bedden vast gereserveerd moet worden voor bijvoorbeeld hart- of kankerpatiënten, los van hoeveel coronapatiënten er binnen komen. Daarmee zal er vrijwel zeker code zwart optreden, maar dat is er in feite nu ook al. Verschillende zorgmedewerkers hebben dit bepleit, maar er wordt in de politiek met een grote boog omheen gelopen omdat het zo gevoelig ligt. Laten we hopen dat het nieuwe kabinet wat dit betreft wat meer politieke moed zal tonen.

Het idee dat wanneer je een (ernstige) diagnose krijgt en snel onder het mes moet, je mogelijk niet geholpen kunt worden, is afschuwelijk. Het recht op goede zorg is een basisrecht, het is iets waar we vanzelfsprekend vanuit gaan. We verzekeren ons er ook voor, er gaat enorm veel geld in om, en we zien onze gezondheid als een van de belangrijkste zaken in het leven. We wikken en wegen aan het einde van het jaar over welke zorgverzekering we nemen, met volledige of beperkte vrije keuze, maar op dit moment kun je voor een deel van de zorg (met name wanneer er een ic-bed na een operatie of behandeling nodig is) überhaupt niet terecht. Ik ben oprecht verbaasd dat hier niet veel meer om te doen is, dat dit niet dagelijks in Nieuwsuur en talkshows voorbij komt en dat mensen zich hier niet veel meer druk om maken.

Er is een ongekende gezondheidscrisis bezig. Niet in de eerste plaats om de kans dat je corona oploopt en de (nogal kleine) kans dat je daar ernstig ziek van wordt of langdurige klachten houdt, maar vooral door de totaal overbelaste zorg in de ziekenhuizen. Dat meer dan 200.000 mensen al vele maanden moeten wachten op een operatie en dit aantal wekelijks verder groeit, want veel niet-corona zorg is nog steeds afgeschaald. Een paar cijfers ter illustratie:

- Afgelopen week kon 40% van de ziekenhuizen de kritiek planbare zorg niet altijd binnen zes weken leveren. Men verwacht dat vanaf half januari de druk op de ziekenhuizen door omikron opnieuw zal toenemen.

- 49% van de ziekenhuizen heeft planbare zorg (zoals knie- en heupoperaties) deels geannuleerd en 50% volledig. Ziekenhuizen houden hun reguliere zorg afgeschaald om ervoor te zorgen dat zij acute en semi-acute zorg (zorg die binnen 24 uur moet worden verleend om gezondheidsschade te voorkomen) kunnen blijven verlenen.

Dit betekent dat ieder van ons, wanneer je een verdacht knobbeltje hebt, een chronische aandoening die plots kan verergeren, verwijde bloedvaten of nierfalen, zaken waarvoor je soms snel behandeld moet kunnen worden, zeer waarschijnlijk op een lange wachtlijst komt met alle risico’s van dien. We hebben terecht een verzekeringsstelsel waarin iedereen voor basiszorg verzekerd moet zijn, omdat we vinden dat iedereen hier altijd recht op heeft. We vinden het onbegrijpelijk dat er in de VS mensen rondlopen die niet verzekerd zijn en niet naar de dokter of het ziekenhuis kunnen indien nodig. Maar wat wij nu hebben is erger, want velen kunnen nu voor een aantal noodzakelijke behandelingen niet terecht, en het lijkt erop dat dit nog wel even gaat duren. Het zorgpersoneel zit er totaal doorheen en de uitval is onverminderd hoog.

Zoals gezegd wordt al her en der geopperd om zaken anders te organiseren, met speciale corona ziekenhuizen, een minimumaantal bedden voor andere afdelingen, etc. Maar voor de meeste mensen is het vuurwerkverbod of het geen inkopen kunnen doen voor de feestdagen belangrijker. Alleen mensen in en rond de zorg lijken zich hier druk om te maken.

Minister De Jonge zei onlangs dat meer ic-bedden ons niet helpen tegen groeiende besmettingscijfers en je er hooguit een paar dagen of week tijd mee zou kopen. Dat klopt als je eenmaal in een exponentiële groeicurve zit met hoge cijfers en verder geen maatregelen neemt. Maar het zou wel degelijk helpen tegen het zorginfarct. In België hoeven ze bij dezelfde cijfers als wij hebben niet alles dicht te gooien omdat er veel meer ic-bedden zijn (2000 op zo’n 11 miljoen mensen). Ook in Denemarken volstaan met hogere besmettingscijfers mildere maatregelen, en in Engeland is alles, zelfs het nachtleven, nog open. Er is meer tijd voordat je aan het plafond zit qua ziekenhuiscapaciteit en dus stringente maatregelen nodig zijn.

Daar komt bij dat Nederland ook steeds achteraan loopt bij het prikken, we minder testen en traceren, en we ons iets minder goed aan de maatregelen lijken te houden dan in sommige andere landen. Als Nederland het aantal ic-bedden dat België heeft zou hebben had alle niet-covid zorg kunnen doorgaan. Die ic-bedden zijn er uiteraard niet even bij te toveren, of beter gezegd: het zorgpersoneel dat daarvoor nodig is, want het kost jaren eer je zoveel ic-verpleegkundigen hebt opgeleid. De afgelopen tijd is het aantal verpleegkundigen juist afgenomen...

De vraag hoe je dit probleem oplost voert hier te ver, maar het begint bij de erkenning dat dit nodig is en dat we structureel meer ic-capaciteit nodig hebben de komende jaren, juist ook om de niet-covid zorg te blijven waarborgen. Ik mis hierin een gevoel van urgentie bij zowel het huidige als nieuwe kabinet. Ik was ook totaal verbluft dat in het nieuwe coalitieakkoord nog geen halve pagina staat over het coronabeleid. Voor allerlei zaken worden ongekende bedragen uitgetrokken, de miljarden vliegen je om de oren, maar bij de zorg moet de verwachte groei afgeremd en de ic’s worden hooguit met mobiele tijdelijke teams uitgebreid (‘flexibele opschaling’). Verder lijkt iedere visie te ontbreken.

Het is fijn dat omikron mogelijk meevalt en dat de somberste scenario’s in elk geval niet lijken uit te komen. Omikron is mogelijk een stap naar het endemisch worden van corona, zo zei WHO topman David Nabarro. Ook anderen zijn voorzichtig optimistisch: de kans is groot dat corona steeds milder zal worden, maar in welk tempo is niet te zeggen. Op dit moment hebben we echter een enorm zorginfarct en gezondheidscrisis op te lossen, en met het huidige zwalkende beleid kan het nog jaren duren voor de kritieke planbare zorg weer op het niveau van voor de pandemie is en alle uitgestelde operaties zijn ingehaald.