= IMO Blog =
Na de Russische aanval op Oekraïne in het voorjaar verschenen op pro-Palestijnse websites zoals ‘The Rights Forum’ (TRF), het ‘Nederlands Palestina Komitee’ (NPK) en ‘DocP’ tal van opiniestukken die een vergelijking maakten tussen die oorlog en het Israelisch-Palestijnse conflict, en vooral tussen de Westerse reacties op beide conflicten. Hierin klonk doorgaans weinig solidariteit met Oekraïne door. Men vond het vooral niet eerlijk dat Oekraïne op zoveel steun en sympathie kan rekenen en de Palestijnen niet. Hoewel The Rights Forum aangeeft dat men blij is met de steun voor Oekraïne en de Europese voortvarendheid in het isoleren van Rusland, is dit toch vooral een opmaat naar de kritiek dat er met twee maten wordt gemeten en ‘militaire agressie en bezetting door de EU en Nederland niet langer worden getolereerd wanneer Rusland de dader is en de slachtoffers Europeanen zijn’, maar wanneer de slachtoffers Arabieren zijn en moslim, zoals in Irak, Afghanistan of Palestina, dan kunnen zij niet op onze sympathie en bescherming rekenen. Men citeerde columniste Karin Spaink die dit punt toen ook in Het Parool maakte en het feit hekelde dat we Oekraïens verzet ‘de hemel in prijzen’ terwijl Palestijnen die geweld gebruiken terroristen zijn die terecht worden doodgeschoten.
TRF heeft twee gezichten: naar buiten toe presenteert het zich als redelijk en baseert het zich naar eigen zeggen op internationaal recht. Men ontkent niet openlijk Israels bestaansrecht en zou voor vrede zijn. Er zijn naast oud-premier Dries van Agt diverse bekende oud-politici aan verbonden, van gematigde partijen als het CDA, D66 en de PvdA. Op de website staan echter veel artikelen met een radikalere strekking, onder andere geschreven door stadsgids en historicus Jan Tervoort. Ik heb me eerder afgevraagd of de mensen die in het bestuur of de Raad van Advies zitten zich daar wel in kunnen vinden en of zij überhaupt weleens een kijkje op de website nemen.
Op de websites van DocP en het Nederlands Palestina Komitee is van solidariteit of sympathie richting Oekraïne weinig te merken en wordt direct overgeschakeld op het niet-eerlijk en twee-maten-repertoire.
Palestina Komitee
Bij het NPK zijn sommige artikelen zelfs pro-Russisch en anti-Oekraïens, met de bekende Kremlin propaganda over Westers imperialisme en neo-nazi’s. Men is hier openlijk tegen Israels bestaansrecht: alle artikelen hebben het over Israel als apartheidsstaat en zionisme als racistisch en een koloniaal project. Palestijnen (veel artikelen zijn door Palestijnen geschreven en komen van websites als Mondoweiss, Middle East Monitor en Electronic Intifada) kunnen het slecht verkroppen dat Israel wel Oekraïne steunt, maar de parallellen niet ziet met wat ze de Palestijnen zouden aandoen. En wat hen bijzonder treft is dat het Westen niet alleen Rusland boycot en sympathie voor Oekraïne uitspreekt, maar ook actief hun ‘gewapend verzet’ steunt en ze zelfs wapens geeft. Dit laatste lijkt de schrijvers zeer te intrigeren: dat het Westen een volk steunt dat de wapens opneemt tegen de agressor die zijn land binnenvalt. Maar ook de zeer snelle en vergaande sancties tegen Rusland vallen op. ‘Nu kan het opeens wel’. Palestijnen begrijpen werkelijk niet waarom zij in hun ‘decennia van verzet tegen een wrede bezetter en kolonisator’ niet meer gesteund worden. Het kan niet anders dan racisme zijn, en sommigen spreken de hoop uit dat nu het Westen richting Rusland zo voortvarend reageert, er ook momentum komt voor de Palestijnen, mits het Westen voldoende en duidelijk op deze ‘dubbele standaard’ wordt aangesproken.
Er wordt op gewezen dat, zeker in het begin, dit thema ook in sommige Westerse media werd opgepakt, zoals in The Guardian, waaruit hoop wordt geput dat er nu echt iets kan veranderen. Sommige schrijvers gaan erg ver in hun slachtofferschap en stellen dat de Palestijnen ook slachtoffer van de Oekraïne oorlog zijn: Israel heeft immers alle Joodse Oekraïners opgeroepen naar Israel te komen, en deze mensen worden nu gehuisvest - aldus sommige Palestijnen - op land dat van hen is en waar zij zouden moeten wonen. Het gaat hierbij voor de duidelijkheid (ook) om huisvesting binnen de Groene Lijn. Israel wordt ervan beticht op een cynische manier gebruik te maken van deze oorlog door zo hun demografie te verbeteren. “Oekraïense kinderen worden hier gebrainwashed om ons te haten.” Juist dit is een cynische vorm van slachtofferschap over de hoofden van vele duizenden Oekraïense slachtoffers. Zoals men ook vindt dat de Palestijnen slachtoffer zijn van de Holocaust, want daardoor kwamen zoveel Joden naar Palestina (in feite kwamen er juist minder omdat er zoveel waren vermoord).
De collaboratie toen van Palestijnse leiders met de nazi’s heeft een opvallende parallel met de banden die men nu heeft met Poetin. Palestijnse leiders en organisaties zwijgen veelal over de oorlog in Oekraïne, want je hierin openlijk aan de kant van Rusland scharen is slecht voor je imago. Tegelijkertijd ziet men Rusland wel als anti-imperialistisch tegenwicht tegen het Westen. Dat juist de oorlog in Oekraïne imperialistisch van aard is kan men niet zien door de blinde vlek die men heeft voor niet-Westers imperialisme. “Rusland staat voor rechtvaardigheid en internationaal recht", zei Abbas in oktober bij een ontmoeting met Poetin.
BDS Nederland
Dat geldt voor het gros van de artikelen hierover op (pro-)Palestijnse websites, die de oorlog zelf nauwelijks vermelden en direct naar hun stokpaardjes gaan. Toch klinkt een pro-Russische houding, begrip of sympathie hier en daar door, zoals in een verklaring op de website van BDS Nederland die ook op DocP staat, waarin men het onfair vindt voor die Russische artiesten en sporters die nu opeens ook niet meer welkom zijn, en beweert dat dit veel verder gaat dan wat de BDS beweging bepleit. Men beticht het Westen van racisme en chauvinisme en maakt de Russische boycot belachelijk:
De huidige hysterische, discriminerende westerse boycots die worden opgelegd aan gewone Russen op basis van hun identiteit of politieke opvattingen zijn daarom in tegenspraak met de ethische principes van de BDS-beweging. De reguliere westerse media, waaronder een verrassend eerlijk artikel in de New York Times, zijn dit feit gaan ontdekken, waarbij de ”veel geavanceerdere” institutionele en op medeplichtigheid gebaseerde BDS-boycot van apartheid Israël gunstig wordt vergeleken met de alarmerend xenofobe, op identiteit gebaseerde, McCarthyitische boycots tegen gewone Russen.
Deze maatregelen, aangewakkerd door diep racistische, chauvinistische en bevooroordeelde westerse mainstream media, omvatten het boycotten van Russische films, culturele figuren (waaronder Tsjaikovski en Dostojevski, die beiden aan het eind van de 19e eeuw stierven!), academici (behalve degenen die publiekelijk de invasie afkeurden), en zelfs Russische katten. [...] Een ziekenhuis in Duitsland – een staat die de Israëlische apartheid blindelings verdedigt en bewapent en staat bol van anti-Palestijns racisme en anti-BDS McCarthyisme – heeft aangekondigd dat het geen Russische patiënten meer zou ontvangen, in een schandelijke schending van de eed van Hippocrates.
Het klopt dat de boycot van Rusland aanvankelijk soms ook emotioneel was, omdat veel mensen ontzet waren door de schaal van de verwoestingen en de wreedheid van de Russen. Dit is later minder geworden, en inmiddels hoor je er nauwelijks nog over, en wordt Tsjaikovski volgens mij gewoon gespeeld in het Concertgebouw. Ook Russische schilderijen en boeken zijn niet verwijderd (Even ter vergelijking: Rusland verbrandt Oekraïense boeken en heeft alle kunstinstellingen in de door hen bezette gebieden waaruit het is verjaagd compleet leeggeroofd; dit is onderdeel van de culturele genocide tegen het Oekraïense volk, dat volgens Rusland geen bestaansrecht heeft). Anders is dat met hedendaagse kunstenaars, vooral wanneer die openlijk het regime steunen en bevriend zijn met Poetin. In een totalitaire staat is kunst niet vrij, en is de officiële kunst onderdeel van de propaganda voor het land.
Dit is overigens precies het argument dat BDS gebruikt om boycots van Israelische artiesten en universiteiten te rechtvaardigen. Daarbij gaat men eraan voorbij dat zij, levende in een democratie met een pluriforme pers en kunstsector, vaak juist bijzonder kritisch zijn op de regering en de behandeling van de Palestijnen. Ook op de universiteiten is men vaak veel linkser dan de officiële politiek. Onder Netanyahu is Israel wel wat repressiever geworden, met name wanneer mensen of organisaties openlijk Israels bestaansrecht ontkennen.
Kremlinpropaganda
Dat BDS zich aan bepaalde ‘ethische principes’ houdt, terwijl de boycot van Rusland ‘hysterisch’ zou zijn, klinkt als je reinste Kremlinpropaganda. Er zijn diverse voorbeelden van behoorlijk hysterische reacties van BDS’ers op culturele Israelische voorstellingen of andere uitingen in Nederland, van mensen die werkelijk niks met Israels bezetting te maken hebben. Soms gaat dit gepaard met antisemitisme. Op campussen in de VS is dit nog een stuk extremer. Dit ‘argument’ is dus nogal lachwekkend (maar dat is Kremlinpropaganda wel vaker).
Het voorbeeld van ‘een ziekenhuis’ in Duitsland blijkt een privékliniek te zijn en hierop kwam felle kritiek. In sommige Oekraïense media wordt overigens wel gewezen op het imperialistische en koloniale karakter van Rusland (zowel vroeger onder de tsaren, tijdens de Sovjet tijd als nu), en dat ook veel kunstenaars in het verleden deze expansie en de onderdrukking van andere landen en volken die ermee gepaard ging ondersteunden. Dat is geen rechtvaardiging deze kunstenaars nu te boycotten, maar kan wel het ongemak aan het begin van de invasie verklaren.
Bij iedere boycot speelt de vraag hoe je voorkomt dat de gewone bevolking eronder lijdt (en soms ook in hoeverre je dat wilt voorkomen) zonder dat dit te zeer ten koste van de effectiviteit gaat. Veel gewone Russen stonden achter de oorlog of waren apathisch, al waren er aanvankelijk ook protesten. Omdat deze keihard werden neergeslagen en met een totaal gebrek aan vrije nieuwsgaring en kritische organisaties, waren die geen lang leven beschoren. In Israel waren er vroeger geregeld protesten en demonstraties tegen de bezetting. Er zijn tal van pro-Palestijnse organisaties die Palestijnen helpen en media als Haaretz staan vol met kritische artikelen. Een groot deel van de bevolking stond kritisch tegenover de nederzettingenpolitiek en zette de regering ertoe aan om serieus werk te maken van vrede. Deze pogingen zijn helaas gestrand en nu is men cynischer en steunt een groter deel van de bevolking het rechtse beleid van Netanyahu.
Protesterende Russen
Nog even over de ‘hysterische sancties’ tegen Rusland. Vanwege de dramatische impact van de Russische inval wilde het Westen dat de sancties snel effect zouden hebben en zo de oorlog zouden bekorten. Vandaar dat sanctie pakketten elkaar snel opvolgden en steeds verder gingen. Deze oorlog was natuurlijk niet de eerste oorlogsmisdaad van Poetin. In de jaren ervoor heeft hij Syrië, Tsjetsjenië, Georgië en Oekraïne aangevallen, steden met de grond gelijk gemaakt en gebied ingepikt, dit alles zonder grootschalige protesten.
Ook nu valt overigens op dat Russen in het buitenland, waar zij weinig te vrezen hebben, ook zelden demonstreren of een dissident geluid laten horen. Deskundigen hebben er vaak op gewezen dat veel Russen apathisch waren en weinig kritiek hadden op de steeds repressievere en agressievere machthebbers. Er was een soort deal dat de gewone Rus met rust werd gelaten als die zich niet met de politiek bemoeide, en dat leek velen redelijk te bevallen. Dit kwam pijnlijk aan het licht toen begin oktober een mobilisatie werd afgekondigd en er toen opeens wel weer allerlei protesten waren, die er zelfs toe hadden geleid dat Poetin tijdelijk naar zijn daskja ging en de mobilisatie een maand later als voltooid werd beschouwd en min of meer beëindigd. Ook gaf men toe dat er dingen verkeerd waren gegaan. Ook nu is er wel kritiek op de oorlog; op de slechte uitrusting die soldaten krijgen en de slechte voorbereiding voordat ze naar het front worden gestuurd waar ze nu bij bosjes omkomen, maar minder op het amorele karakter van de oorlog waarvoor men wordt gemobiliseerd.
Geen vrede
Ali Abunimah, een van de oprichters van ‘Electronic Intifada’, behoort tot de meest extreme Palestijnse commentatoren. Zelf is hij geboren en woonachtig in de USA. Hij noemt de Majdan revolutie een coup van neo-nazi’s die door de CIA werd gesteund en beweert dat de USA het land nu opoffert aan zijn eigen belangen. Hij ziet de oorlog in Oekraïne als een conflict tussen twee grootmachten dat min of meer toevallig in Oekraïne plaatsvindt. De haat tegen en afkeer van het Westen en de decenniaoude banden met Rusland ontneemt veel Palestijnen het zicht op zowel wat er werkelijk gaande is in Oekraïne als de aard van het conflict dat zij hebben met Israel. Net als in pro-Russische propaganda ligt het altijd aan de ander, het Westen met name, dat koloniaal en expansionistisch is, en ziet men de balk in eigen oog niet.
Wat direct opvalt in alle artikelen die ik tegenkom waarin de vergelijking met Oekraïne wordt gemaakt (met uitzondering misschien van TRF), is dat de schrijvers tegen een tweestatenoplossing zijn, tegen vrede en onderhandelingen met Israel. Waar Oekraïne van Ali Abunimah maar stukken land moet opgeven voor vrede, mag ‘zijn’ Palestina geen centimeter land opgeven en is er geen ruimte voor Israel. Hier is vrede opeens niet het doel en moet gestreden worden totdat je je tegenstanders hebt verslagen.
Er zijn helaas veel misstanden in de door Israel bezette of deels gecontroleerde gebieden, die te vaak onbestraft blijven. Een bezetting, hoe legitiem in eerste instantie ook, leidt op den duur haast onherroepelijk tot onderdrukking. Het probleem is dat zonder vredesverdrag deze bezetting niet zo makkelijk opgeheven kan worden. Waar Rusland zonder enig gevaar voor de eigen veiligheid zich uit oost Oekraïne kan terugtrekken, wordt Israel zonder Westbank en met vijandige buren erg kwetsbaar. De landen verschillen nogal in grootte. Dat is nog geen rechtvaardiging voor de nederzettingenpolitiek en de vele fricties met Palestijnen die vooral de meer ideologische en dieper in de Westbank gelegen nederzettingen veroorzaken.
Van etnische zuiveringen en de identiteit, cultuur en geschiedenis uitwissen zoals Rusland probeert te doen in Oekraïne, is echter geen sprake. Daarom zijn er na 55 jaar ‘bezetting’ meer Palestijnen dan voorheen, die Arabisch praten, hun eigen cultuur beleven, hun eigen schoolboeken hebben (die vaak erg anti-Israel zijn), en die in hun media zelfs de meest rabiate anti-Israel en anti-Joodse propaganda spuien.
Ratna Pelle
