In mijn vorige
artikel betoogde ik dat onderhandelingen om de oorlog in Oekraïne te beëindigen
alleen kans van slagen hebben, als beide partijen er belang bij (menen te)
hebben. Het alternatief van een staakt-het-vuren zonder snel zicht op een
vredesverdrag speelt bovendien Rusland in de kaart, dat dan immers het
veroverde gebied (langer) kan houden, beter verdedigen en zich dieper ingraven.
Het resultaat van vredesonderhandelingen reflecteert de situatie op het
slagveld; daarom is onderhandelen pas zinvol als je daar niks meer kunt
bereiken, of als de kosten daarvan te hoog en ondraaglijk worden. Op dit moment
is de Russische positie maximalistisch en niet te verenigen met een soeverein Oekraïne.
Krim
Oekraïne heeft er onlangs
voor het eerst op gehint dat het mogelijk wil onderhandelen over de Krim na een
succesvol tegenoffensief: “Als we erin slagen onze strategische doelen op
het slagveld te halen en de grens met de Krim bereiken, dan zijn we bereid om
een diplomatieke pagina te openen over deze kwestie”, aldus een hoge
functionaris tegen de Financial Times. Dit lijkt niet onlogisch en de timing,
nadat al weken op dit offensief wordt gehint, is ook niet toevallig. Na een
succesvol offensief kan Oekraïne onderhandelen vanuit een veel gunstiger
positie dan nu. Het kan dan op meer concessies rekenen van Rusland, vooral als
het de middelen zou hebben om naar de Krim door te stoten mocht Rusland
vasthouden aan onredelijke eisen.
Oproepen tot onderhandelen
Ook China heeft tijdens het bezoek van president Xi Jinping
aan Rusland voor onderhandelingen gepleit en is met een ‘vredesplan’ gekomen,
dat, niet verrassend, veel overeenkomsten vertoont met Russische ‘vredesplannen’.
Verder wierp Turkije zich op als mogelijke bemiddelaar en ook de Franse president
Macron riep, na een gesprek met Xi, nog maar eens op tot onderhandelingen en
vrede. En president Lukashenko van Belarus zou zelfs hebben opgeroepen alle
kernwapens op een hoop te gooien en te vernietigen. Dat laatste is misschien
nog niet eens zo’n slecht idee. Het Westen kan dan zonder angst voor een
Russisch kernwapen gewoon alle wapens naar Oekraïne sturen die het nodig heeft
om te winnen. Ook de Braziliaanse president Lula voegde zich in het koor en
vindt dat er moet worden onderhandeld in plaats van meer wapens te leveren aan Oekraïne.
Kortom, aan oproepen tot onderhandelen is nog steeds geen
gebrek, ondanks de duidelijke keuze van het Westen om Oekraïne te helpen (een
deel van) zijn grondgebied te bevrijden. Vaak pleiten mensen voor
onderhandelingen in plaats van het huidige beleid van wapensteun aan Oekraïne. Naast
diverse landen die daartoe oproepen, zijn de afgelopen maanden hiervoor
verschillende pleidooien gedaan in de media en op social media. In landen als
Duitsland en Oostenrijk is men meer dan hier verdeeld over de vraag wat te
doen: wapens sturen of inzetten op onderhandelingen? Toen Zelensky onlangs het Oostenrijkse
parlement toesprak was naast de extremistische FPO ook de helft van de
sociaal-democraten afwezig, omdat ze vonden dat Oostenrijk zich neutraal moet
opstellen.
Doorvechten
Het bepleiten van onderhandelingen en stoppen met wapensteun kan verstrekkende gevolgen hebben, en druist in tegen de doelstelling van het Westen en de NAVO om de Oekraïense soevereiniteit te helpen beschermen. Het komt zeker neer op een Russische overwinning, daar Poetin wel nog aan wapens kan komen en ze laten produceren, en hij meer manschappen kan mobiliseren (met de nodige dwang). Dat mensen dit na alle Russische misdaden en moordzucht die we de afgelopen 14 maanden hebben gezien nog ‘vrede’ durven te noemen is meer dan absurd.
Daarbij lijkt men niet te beseffen dat Oekraïne zich nooit zal overgeven.
Wanneer je weet dat leven onder Russische bezetting een hel op aarde
is, met grootschalige martelpraktijken, altijd het risico opgepakt of direct
gedood te worden, geen vrijheid of veiligheid, dan zullen velen kiezen voor blijven
doorvechten ook wanneer ze weinig kans maken. De Oekraïners zullen altijd
strijd blijven leveren, die alleen maar bloediger (want ongelijker) zal worden,
en zich zal uitbreiden over steeds grotere delen van het land als de Russen verder
weten op te rukken.
Trollenfabrieken
De westerse wapens hebben al vele mensenlevens gespaard
doordat Oekraïne hiermee stand kon houden en op sommige plekken de Russen zelfs
flink wist terug te dringen. ‘Wapens = meer doden’, en ‘onderhandelingen =
minder doden en een stap richting vrede’ getuigt van een hemeltergende naïviteit,
het doet denken aan een pleidooi voor gratis geld en bier voor iedereen.
Gelukkig trappen de meeste westerse politici hier niet in, maar veel
populistische partijen, ook ter linkerzijde, zijn er wel gevoelig voor. Russische
propaganda speelt daarin een niet onbelangrijke rol. Zoals achteraf bleek dat
Russen betrokken waren bij de felle Nee-campagne in het Oekraïne referendum,
dat ze de Amerikaanse verkiezingen hebben beïnvloed en Trump gesteund, en o.a.
via trollenfabrieken de polarisatie in het Westen aanwakkeren.
Zwichten
Maar ook de redelijke en gematigde politici die Oekraïne een
warm hart toedragen zijn er niet ongevoelig voor. Ze laten zich nog altijd teveel
bang maken door de Russische nucleaire dreigementen, die afgelopen maand weer
even toenamen, totdat Xi er een einde aan maakte. Rusland heeft zoals betoogd
veel belang bij een patstelling, een oorlog die zich jaren voortsleept en geen
duidelijke winnaar kent. In een ijzersterk commentaar
in de Volkskrant van 2 weken geleden vatte Arnout Brouwers het als volgt samen:
“Er is maar één ding
gevaarlijker dan het negeren van Ruslands dreigementen en dat is ervoor
zwichten. Nu Poetin zich opmaakt voor een eindeloze oorlog, die in zijn
voordeel werkt, is het belangrijk dat het Westen wapens gaat sturen waarmee Oekraïne
een verschil kan maken op het slagveld.”
Rusland dreigt met kernwapens omdat dat effect heeft, omdat
het Westen zich laat intimideren, omdat het Westen zich daardoor beperkingen
oplegt – ondanks de retoriek dat men Oekraïne zal helpen en geven wat nodig is
zolang als nodig is – waardoor er mogelijk niet genoeg wordt geleverd om Oekraïne
een substantieel deel van zijn gebieden te laten bevrijden en zo de voorwaarden
te creëren voor onderhandelingen die echt wat kunnen opleveren. Dat is althans
de conclusie die je uit de uitgelekte Pentagon documenten zou kunnen trekken,
aldus wederom
Brouwers in de Volkskrant. Daarin wordt de verwachting uitgesproken dat het Oekraïense
offensief slechts een zeer beperkt resultaat zal hebben. Het is een beetje als
met het gijzelen van computernetwerken: het werkt omdat we eraan toegeven en het
geld aan de criminelen geven in plaats van meer te investeren in betere
beveiliging.
Rode lijnen
Er zijn in de afgelopen 14 maanden talloze zogenaamde ‘rode
lijnen’ van de Russen overschreden, niet in de laatste plaats door Oekraïne
zelf, dat er niet voor terugdeinsde diep in Rusland zelf aan te vallen, de
Krimbrug in oktober flink heeft beschadigd (een belangrijk prestige object en
dus vernedering voor Poetin persoonlijk), en precies een jaar geleden Ruslands
grootste oorlogsschip de Moskwa tot zinken heeft gebracht. Begin oktober, een
dag nadat Rusland de vier Oekraïense provincies waarvan het delen in handen
heeft annexeerde en tot Russisch grondgebied verklaarde (en eraan toevoegde dat
die nu dezelfde status hebben als wanneer Rusland zelf wordt aangevallen),
heroverde Oekraïne het strategisch gelegen Lyman. Er gebeurde niks speciaals.
Ook na de tankleveringen waarvan men lange tijd zei dat die te risicovol waren
gebeurde er niks speciaals. Deze oorlog nog lang laten voortduren door Oekraïne
niet genoeg te geven om de Russen flink terug te dringen, is gevaarlijker dan
nu nog wat meer tanks en pantservoertuigen te sturen, gecombineerd met lange
afstandsraketten en/of westerse straaljagers. En het scheelt veel extra
Oekraïense doden. We kunnen nog veel van hun moed en vastberadenheid leren.
Ratna Pelle
