Meer nog dan andere partijen hebben rechtspopulistische politici media aandacht nodig, en die krijgen ze ook voldoende met dank aan alle controversiële uitlatingen. Over de ongemakkelijke relatie van de ‘msm’ (mainstream media) met rechtspopulisten en hun invloed op de populariteit daarvan, stond vorige maand een interessant stuk in de Volkskrant. Media staan in de rij voor een gesprek met Geert Wilders, die dat zelf afhoudt. Met als gevolg dat er juist veel over hem wordt gepraat. Baudet stapt herhaaldelijk op uit talkshows als hem iets niet bevalt, met meer aandacht als gevolg. “Media aandacht en partijpopulariteit versterken elkaar: journalisten doen verslag van een partij, waarna die partij in de peilingen stijgt, waarna meer media erop duiken, waarna de zetelaantallen blijven oplopen, etc.”
Zichtbaarheid
Dat wordt bevestigd door onderzoek naar het verband tussen de zichtbaarheid van Wilders in drie Nederlandse kranten en zijn zetelaantal in de peilingen tussen 2004 en 2017. Daarbij was de invloed van de media aandacht belangrijker dan die van de peilingen. Dit bevestigt de vaak gehoorde (en door de media vaak ontkende) bewering dat de populariteit van populisten mede aan overmatige media aandacht is te wijten. Deze aandacht, ook als die kritisch is, verschaft de partij legitimiteit. Hoewel populisten zelf altijd beweren dat de media zo vooringenomen zijn, profiteren ze er dus wel degelijk van, meer dan middenpartijen ook. Een optreden van Baudet of Wilders met bijbehorende provocerende uitspraken en felle discussies, leidt tot meer aandacht in andere media en op Twitter. Hun achterban smult er vervolgens van hoe zij de gevestigde macht uitdagen en zich niet de mond laten snoeren. Hoewel Twitter meer preken voor eigen parochie is, en het dezelfde volgers zijn die talloze tweets van Baudet en Wilders retweeten, versterkt Twitter ook de aandacht voor hen weer. Geregeld halen hun uitspraken op Twitter het journaal.
Media zijn zich van deze invloed wel bewust, al bagatelliseren ze het soms ook, zo blijkt uit een rondgang van de Volkskrant bij verschillende media en (oud)journalisten. Men wil brengen wat ‘relevant’ is, maar wanneer is dat het geval? En media geven toe ook te profiteren van populistische politici omdat hun uitspraken zo lekker stellig en simpel zijn, in tegenstelling tot het soms wollige taalgebruik van gematigde politici. Dat doet mij denken aan een artikel in de Volkskrant van 2014, waarin werd uitgelegd waarom eenmansclubs zoals Federatief Joods Nederland (Loonstein) of Rikus Spithorst van de Maatschappij voor beter OV zo vaak in de media kwamen, en de veel grotere gematigde organisaties als het CIDI en Rover veel minder:
“Journalisten bellen hem vaak voor achtergrondinformatie of een stevige quote, die hij meestal meteen kan oplepelen (...) Spithorst heeft een eigen geluid en neemt geen blad voor de mond. Dat maakt hem verfrissend. Hij neemt altijd op en reageert meteen, terwijl Rover lang op zich laat wachten en diplomatiek antwoordt”, aldus een redacteur van de Volkskrant. Dit verhaal geldt natuurlijk ook voor eenmansbedrijf Een Ander Joods Geluid, dat in het artikel niet werd genoemd. Jaap Hamburger reageert snel met stevige kritiek, dingen die niet-Joden niet zo snel durven zeggen over Israel of antisemitisme. En journalisten hebben haast, hun stukkie moet snel klaar en er moet een pakkende kop boven. Dan heb je meer aan Wilders, Baudet, Spithorst of Hamburger dan aan een gematigd iemand die goed nadenkt over wat hij/zij de krant vertelt en wellicht eerst even wil overleggen met de communicatie adviseur.
Nieuwswaarde
Hoewel verschillende journalisten desgevraagd aangeven goed op te letten en af te wegen of de strapatsen van Baudet of Wilders wel echte nieuwswaarde hebben, domineren ze toch vaak de berichtgeving. Trouw geeft toe ondanks pogingen ‘proportioneel aandacht te besteden aan de partijen’ daar niet altijd in te slagen. Marcel Gelauff van de NOS zegt dat het schokeffect van uitspraken van Wilders en Baudet afneemt. En daarmee dreigt normalisering. De Volkskrant bracht de racistische appjes van Baudet eerder dit jaar pas op pagina 9. ‘Hoe nieuwswaardig is het als iemand elke dag een grens over gaat?’ Heel nieuwswaardig, zou ik zeggen. Want allerlei mensen overwegen een stem op deze persoon, die mediageniek wordt genoemd, en dan lijkt het me van het grootste belang te weten hoe extreem zijn opvattingen zijn.
De winst van (rechtse) populisten wordt dus mede veroorzaakt door de onevenredige media aandacht die ze krijgen. Dat weten ze en daar spelen ze op in, en hoewel de serieuze media proberen om hier kritisch op te zijn gebeurt het toch. Daarbij is het effect van normalisering cruciaal. Je ziet een knappe jongeman zitten bij een talkshow, die weliswaar kritisch wordt ondervraagd maar dat geldt ook voor gematigder politici. En die meepraat, grapjes maakt, en dus eigenlijk gewoon een heel normaal iemand waar je prima op kunt stemmen. Daarom misschien kwam Martijn Koning met zijn ‘roast’ bij Jinek, om duidelijk te maken dat hier geen normaal geaccepteerd iemand zit maar een extremist, een racist en antisemiet die buiten deze orde zou moeten vallen. Hij ging te ver, vooral daar waar hij er zijn vriendin en eventuele kinderen bijhaalde, en grappig was het ook niet, maar ik kan me wel voorstellen dat hij bovengenoemd patroon wilde doorbreken.
Eigen volk
Dit alles in schril contrast met de jaren ’80, toen een racist nog een echte paria was waar je niet mee praatte, en zelfs niet naast wilde zitten in de Kamer. En je was al een racist als je ‘Eigen volk eerst’ en ‘Vol is vol’ zei, je hoefde echt geen Holocaustontkenners te retweeten, op bijeenkomsten van neonazi’s te speechen, met bekende racisten uit de VS te dineren, of bizarre complottheorieën te verzinnen over hoe de elite expres al die mensen hierheen haalt om onze cultuur kapot te maken.
Destijds schreeuwde half Nederland moord en brand over Hans Janmaat van de Centrumpartij. Hij vond dat we geen buitenlanders meer moesten toelaten en eerst voor onszelf moesten zorgen; een behoorlijk normaal rechts standpunt in de huidige tijd. Bij een bomaanslag door antifascisten is zijn vriendin een been verloren, iets waar weinigen door ontzet waren. ‘Zo gaat dat met racisten en neo-nazi’s’, was de teneur. Nu zitten er bijna 30 Kamerleden rechts van de VVD in de Kamer. Velen van hen hebben zich in het echt of op Twitter weleens grof uitgelaten over buitenlanders, onsmakelijke dingen over Joden of de Holocaust gezegd of zaten in app-groepen waar racisme en antisemitisme bon ton waren (bedenk even dat de mensen van het ‘nette’ JA21 tot afgelopen november met Baudet in een partij zaten, nadat hij al talloze idiote opvattingen had geventileerd en kontakten met extremisten had. Ik heb ze daar weinig over gehoord, zolang het geen expliciet door hemzelf geuit antisemitisme was vond men het blijkbaar best).
Kritisch maar correct
Veel mensen lijken zich er niet meer echt druk om te maken. Iedere maand duikt er wel een nieuw schandaaltje op rond FvD, maar of Baudet nou zegt dat George Soros achter corona zit en Hillary Clinton een pedofiel is, of dat iedereen die hij kent een antisemiet is, of dat de elite via de massa-immigratie onze cultuur kapot wil maken, of dat het Neurenberg tribunaal onwettig was en de nazi’s daar niet veroordeeld hadden mogen worden, dat vrouwen zin hebben ook als ze nee zeggen, dat zwarten een lager IQ hebben, dat Erkenbrand een prima club van jonge idealisten is, etc. etc., het lijkt er niet echt toe te doen. Journalisten bejegenen hem kritisch maar correct, in de Kamer wordt hij normaal behandeld. Een excentriekeling die af en toe wat te diep in het glaasje kijkt en dan flirt met verkeerde ideeën, zo wordt vaak vergoelijkend gezegd. Of zoals Hiddema (die zelf op Freek Jansen stemde, de leider van de jongerenorganisatie waar een beerput aan antisemitische en neonazi-bagger uit naar boven kwam) het zei: ‘Baudet moet gewoon stoppen met Twitter, dan is het een beste kerel’.
Ik vind het gevaarlijk dat je op dergelijke extremistische ideeën, waarvan we hebben gezien waartoe ze kunnen leiden, niet wordt afgerekend. Dat je omdat je je terras open wilt op zo iemand gaat stemmen. In de jaren ‘80 werd er over-gereageerd op Janmaat. Nu wordt er zwaar onder-gereageerd op Baudet en zijn maten, en worden de meest extreme ideeën gelegitimeerd. Samen met de opkomst en verspreiding van nepnieuws en de fabeltjesfuik een zeer gevaarlijke ontwikkeling...
Ratna Pelle
Geen opmerkingen:
Een reactie posten