Liever 2G dan een lange lockdown voor iedereen

Terwijl Nederland afstevent op een regelrecht zorginfarct is er veel aandacht voor de gevoelens van ongevaccineerden. In diverse media komen zij aan het woord om uit te leggen dat ze echt geen wappies zijn, zich buitengesloten voelen, balen dat ze als schuldige van de huidige problemen worden gezien en heus goed nadenken maar zich niet willen laten dwingen. Dat Thierry Baudet ze als ‘de nieuwe Joden’ ziet die elk moment kunnen worden afgevoerd hoeft niet meer te verbazen, maar ook in het deftige NRC worden ze omschreven als minderheid die bescherming verdient. Ethici spreken over een ‘fundamentele aantasting van grondrechten’ als 2G wordt ingevoerd, die pas toelaatbaar is als alle andere opties zijn uitgeput. Ook politiek commentator Arjan Noorlander noemt 2G ethisch omstreden. Velen waarschuwen voor meer polarisatie en verdeeldheid als een vorm van 2G wordt ingevoerd.

Grote woorden voor een beperkte en tijdelijke inperking van vrijheden voor een bepaalde groep, aangezien het hier alleen zou gaan om grote evenementen en een deel van het uitgaansleven (waar geen vaste zitplaatsen zijn). Talrijk zijn de oproepen om ongevaccineerden niet te stigmatiseren en elkaar te respecteren. Ik krijg iedere keer dat een of andere politicus, gedrags- of communicatiedeskundige oproept tot wederzijdse verdraagzaamheid er nogal jeuk van, een beetje zoals vroeger met de eindeloze oproepen om moslims toch vooral niet te stigmatiseren.

Ongevaccineerden als minderheid met eigen rechten, waaronder in de eerste plaats om zich niet verplicht te voelen tot vaccinatie. Niet vaccineren als principiële keuze, als geloofsovertuiging, als eigen identiteit waarmee je je onderscheidt van de meerderheid van ‘makke schapen’ die gewoon doen wat ze gezegd wordt. Ik krijg er spontaan uitslag van. Evenals van die eeuwige oproepen tot liefde en vrijheid op demonstraties tegen de coronamaatregelen.

Je niet laten vaccineren heeft weinig met liefde te maken, evenmin als weigeren afstand te houden, een mondkapje te dragen of je aan andere regels te houden. Het gevolg is namelijk overvolle ziekenhuizen, overwerkte verpleegkundigen en steeds meer uitgestelde operaties met dramatische gevolgen. Maar dat mag je niet aan de ongevaccineerden wijten want dan maak je een hele groep tot zondebok. Daarom is vaccinatiedwang ook zo verkeerd: je laat mensen weliswaar volledig vrij – je mag kiezen of je je laat vaccineren of accepteert dat je tijdelijk sommige niet-essentiële dingen niet kunt doen – maar zet ze toch aan tot iets wat ze nu eenmaal principieel niet willen. En dat is ‘moreel omstreden’, zo begrijp ik.

De fout die hier wordt gemaakt is de weigering een vaccin te nemen als principieel en dus als grondrecht te erkennen en als iets dat je blijkbaar niet ter discussie mag stellen. Veel dingen die anderen schade kunnen berokkenen zijn bij wet verboden, zoals te hard rijden of onder invloed achter het stuur kruipen. Je niet laten vaccineren mag wel, en dus voelt het onterecht als je vervolgens toch van allerlei ellende de schuld krijgt.

Ongezond leven is niet verboden, al probeert de overheid roken en alcohol wel te ontmoedigen. De gezondheidsschade is vooral voor de roker en drinker zelf en onze gezondheidszorg is erop ingesteld. De IC’s liggen niet vol met longkankerpatiënten en er worden geen andere operaties voor uitgesteld. Onze liberale democratie legt veel van dit soort zaken (ook bijvoorbeeld wat betreft het milieu) bij de burger. Die moet zelf de minst schadelijke keuze maken en gebeurt dat te weinig dan doen we aan voorlichting, gooien er wat SIRE-spotjes tegenaan of verhogen de accijnzen. Dit werkt zolang de schade voor anderen nog enigszins beperkt is, maar wie bepaalt wanneer die schade te groot wordt?

Die grens lijkt wel bereikt nu er minstens 200.000 operaties zijn uitgesteld, mensen soms al meer dan een jaar wachten op een noodzakelijke ingreep en er steeds luider wordt gewaarschuwd voor de gezondheidsschade hiervan. Ziekenhuizen kunnen het niet meer aan, medisch personeel doet aan de lopende band noodoproepen, schrijnende verhalen komen op tv, en dan lees ik dat jongeren bang zijn dat ze door 2G dadelijk geen sushi meer kunnen gaan eten.

Er gaat hier iets faliekant mis, onder onze ogen voltrekt zich een ramp maar we lijken niet in staat adequaat te handelen. In een reeks tweets rekent infectieziektenmodelleur Marino van Zelst voor waar we naar verwachting over twee weken staan: met 2800-3500 ziekenhuisopnames zitten we dan middenin code zwart. Om dit te voorkomen zou onmiddellijk moeten worden ingegrepen met een echte lockdown, gevolgd door (gedeeltelijke) heropening met behulp van 2G en 3G, en veel meer controles op naleving daarvan. Ook moet versneld worden geboosterd en moet vaccineren van kinderen tussen de 6 en 12 jaar serieus worden overwogen.

Na de huidige lockdown light komt de regering vooralsnog niet verder dan een nogal slap voorstel voor 2G op een beperkt aantal locaties en alleen om de ongevaccineerden zelf te beschermen. Maar de meesten willen geen bescherming, ze vertrouwen immers op hun eigen immuunsysteem, of God, of op de Great Reset of wat dan ook. Van mij mogen ze, ik wil alleen wel als het nodig is in het ziekenhuis terecht kunnen. Het gaat in de eerste plaats om het in stand houden van een fatsoenlijk zorgsysteem en om de gezondheid van ernstig zieken die nu niet geholpen kunnen worden.

Velen bepleiten in plaats van 2G meer maatregelen voor iedereen. Dat zou eerlijker zijn en polarisatie tegengaan. Vorig jaar hadden we geen andere opties dan massaal thuisblijven en testen en bij de testcapaciteit is inmiddels de grens bereikt. Nu de pandemie maar voortduurt terwijl de meerderheid gevaccineerd is, zijn mensen steeds minder bereid om weer thuis te blijven zitten. Ongevaccineerden voelen zich buitengesloten, maar ook bij gevaccineerden groeit de frustratie. Vandaar dat maatregelen steeds minder effect lijken te sorteren. Intussen is de situatie in de zorg nog ernstiger dan bij eerdere golven, door uitputting en een steeds groter aantal uitgestelde operaties.

Ethisch is 2G in deze omstandigheden dan ook zeker verdedigbaar, met uitzondering uiteraard van mensen die zich om medische redenen niet kunnen laten vaccineren. Waarom zou iedereen thuis moeten blijven wanneer de meerderheid straks veilig weer naar de woonboulevard, theater of kroeg kan? Of naar beurzen, congressen, voetbalwedstrijden en festivals? Waarom moeten de 85% gevaccineerden gedwongen thuis blijven, uit solidariteit met de ongevaccineerden? Je bleef vroeger misschien eens thuis uit solidariteit met je beste vriendin als zij ziek was en jullie samen op een feestje waren uitgenodigd. Maar waarom zouden alle genodigden – ook zij die jouw vriendin helemaal niet kennen – uit solidariteit thuis moeten blijven en het feestvarken het feest moeten afblazen? Wat is daar eerlijk aan? Waarbij dan nog een verschil is dat je vriendin er niks aan kon doen dat ze ziek was, terwijl de ongevaccineerden elke dag de mogelijkheid hebben om – zonder afspraak –  een priklocatie binnen te stappen.

De berekeningen die ik heb gezien wijzen erop dat 2G beter werkt om het aantal besmettingen beperkt te houden dan 3G. Uit cijfers over de eerste helft van november blijkt de kans dat je na vaccinatie in het ziekenhuis belandt voor een 70-minner 98% kleiner dan zonder vaccin en voor de IC is dat 99% (voor de totale bevolking is dit 94% en 97%). Voor ongevaccineerden het aantal contactmomenten beperken lijkt dan een effectieve manier om zonder totale lockdown circulatie van het virus te beperken.

Zonder 2G zijn naar verwachting langdurigere en zwaardere lockdownmaatregelen onontkoombaar, die eveneens bepaalde groepen in de samenleving het hardst zullen treffen en in die zin oneerlijk zijn: de horecamedewerkers en horecabezoekers als de horeca weer dicht moet, de jeugd als de scholen weer dicht moeten, of sporters als sportactiviteiten weer worden verboden. Die groepen kunnen daar dan niets aan doen. De ongevaccineerden zijn de enige groep die aan de gevolgen van een maatregel kunnen ontkomen, gewoon door een prik te halen.